Geçen bir balcı gelmiş memlekette bal satıyor. Arıcıyız ya şöyle bir yanına uğradık. Bizi müşteri zannetti. Abi buyur kara kovan balı, balın ortasında balmumu yoktur diyor. Ne kadar fiyat işte şu kadardır. Neden pahalı bu bal dedim. Abi bu balı arı kendi doğal olarak yapar. Peteğini kendi örer. Balımız organiktir. Balı öve öve bitiremiyor. Artık gerçek bal mı Allahla kendi arasında. Şöyle baktım pek kara kovan balına benzemiyor bembeyaz sırlı petek ne diyeceksin. Fenni kovanda takılan temel peteğin balmumu olduğunu biliyor da kabartılan peteğin balmumu olduğunu bilmiyor. Dedim sen satıcı mısın yoksa kendin mi üretiyorsun? Ben arıcıdan aldım, satıcıyım dedi. Artık gerçeği açıkladım. Bak ben arıcıyım bu iş şöyle olur böyle olur, kara kovandan çıkacak olan bal ile fenni kovandan çıkan bal arasında fark yoktur dedik izah ettik. Kara kovan balının pahalı satılmasına karşın azlığı sebebiyle fenni kovanda yapılacak arıcılıkla hiç farkı yoktur dedik. Sadece fark kara kovanın eziyetidir dedik. Bala talebin az olması sebebiyle de satıcıyı toplum içinde mahcup etmedik.
Ne yapalım, bizde mi arılığa kara kovan mı koyalım. Fenni kovanları 5 kg siyah boya alıp boyayalım mı? Nasıl olsa tüketici enayi anlamaz, fenni kovan balını anlamaz. Tüketiciye fenni kovan balını kara kovan balı diye satarız. Nasıl olsa peteklerde siyah ne olacak, yutarlar. Millet uyanık arıcı da biz avanak mıyız?
Şaka bir yana kovanınız kara kovan değil, balınız kara kovan balı olsun. Bu fenni kovanda mümkündür. Boş çerçeve koyarsanız veya kılavuz olarak temel petek takarsanız arı devamını getirecek ve peteği kendisi örerek kabartacaktır. Arıların kovanın her hangi bir yerine ördükleri peteği de çerçeveye bağlayarak ta amaç eğer arıya peteğini ördürmekse fenni kovanda da kara kovan balı denilen bal üretilebilir.
Ülkemizde arıcılık yaparken bir çok çeşit kovan kullanılmaktadır. Bu kovanları ikiye ayırabiliriz. Koloniye müdahale edilebilen, açılıp kontrol edilebilen kovanlara şekli ister küpe yakın ve silindir veya dikdörtgen prizması olursa olsun fenni kovan diyoruz.
Fenni kovan 1850'li yıllarda çerçeveli kovanların keşfedilmesiyle başlayan arıcılık türüdür. Fenni kovanı, kara kovandan ayıran üç tane temel özellik vardır. Çerçeve, hazır petek ve balı bu peteklerden sızdırmaya yarayan bal süzme makinesidir.
Fenni kovanda hazır petek arının işini çok kolaylaştırır. Arı çerçeveye takılmış hazır peteği kısa zamanda kabartır ve petek gözlerine bal depolamaya başlar. Böylece arı çok zahmetli olan peteğin temelini oluşturma işleminden kurtulmuş olur ve zamanının büyük kısmını bal depolamaya harcar. Ayrıca bal süzme makinesinde balı boşaltılan petekler arılar tarafından tekrar kullanılabilir.
Bal arısının bütün bir ömrünü geçirdiği kovanın teknik özellikleri, arıcılığın verimliliğiyle yakından ilgilidir. Bugün dünya üzerinde çok değişik modellerde kovan çeşitleri kullanılmaktadır, fakat en yaygın olanları Langstroth ile Dadant tipi kovanlardır. Yurdumuzda bir çok arıcı Langstroth tipi kovan kullanmakladır.
Langstroth kovan kışı çok sert geçen, bal toplama mevsimi uzun ve florası ( bitki varlığı ) zengin olmayan bölgeler için tercih edilmelidir. Ayrıca bu kovanlar florası zayıf, nektar dönemi kısa, kışların ılık geçtiği sıcak ve kurak iklime sahip bölgelerde ve gezginci arıcılık şartlarına uygundur.
Dadant kovan, genellikle kışları uzun ve şiddetli geçen, floraca ( bitki varlığı ) zengin bal mevsimi kısa süren bölgeler için tavsiye edilmelidir. Langstroth kovandan farkı, dadant kovanlarda kuluçkalık büyük ballık ise onun yarısı ölçüsündedir. 12 adet çerçeveleri vardır. Dolayıyla ballık çerçeveleri de kuluçkalık çerçevelerinin yarı ölçüsündedir.
Kovanın içindeki koloniye müdahale edemiyorsak eğer, ister şekli karadenizde olduğu gibi silindirik, iç anadoluda olduğu gibi dikdörtgen prizması veya trakyada olduğu gibi sepet olsun, kara kovan diyoruz.
Kara kovanlar kapalı bir kutuyu andırır. Kovanı açıp kontrol etme imkanı yoktur. Dolayıyla kovanın içinde ana arının varlığını, yokluğunu, yaşlı veya genç oluşu bilinemez. Yeterli yiyeceğinin olup olmadığı, kovanda hastalık, güve, arının varlığından arıcı habersizdir. Arı ailesinin bala mı yoksa oğula mı gittiği bilinemez. Dolayısıyla arıcı arılarına hiç yardımcı olamaz. Kara kovanlarda bal hasadı ezbere yapılır. Yerli kovanlardan elde edilen bal hiç denecek kadar azdır.
Artık teknik arıcılıkta kara kovanların yeri yoktur. Ancak oğul alma bakımından anaç kovan olarak kullanılabilir. Kara kovanda her şey doğal olarak seyreder. Arı kolonileri arıcının denetimi altında değildir. Arıcının yapabileceği tek şey kovanları dış etkenlerden korumaktır. Bu sistemde arıları gerekli olduğunda beslemek, hastalıkları teşhis edip ilaçlama yapmak, kovan içi problemlere müdahale etmek, ana arıyı daha verimli bir ana arıyla değiştirmek gibi uygulamalar mümkün değildir. Bal verimi düşüktür ve ayrıca bal hasadı da oldukça zordur.
Kara kovanın balının tek avantajı üretiminin az olması ve dolayısı ile bulunmayışı, gerçek kara kovan balı ise eğer petek ve balının tamamen doğal özelliklere sahip olmasıdır. Bu ballar pazarda tüketicinin bal yeme zevkine varabilmesi için, fenni kovanda üretilen ballara nazaran daha çok tercih edilirler.
Arıcılıkta kullanılan en önemli araç ve gereçlerin başında arıcılığın vazgeçilmezi olan kovanlar gelmektedir. Kara kovandan modern arıcılığa geçiş, çerçeveli fenni kovanların kullanılmasıyla mümkün olmuştur.
Arıcılığı gelişmiş ülkelerde kara kovanlar artık yerini tamamen fenni kovanlara bırakmasına rağmen ülkemizde az sayıda da olsa kara kovan ve fenni kovanları yan yana görmek mümkündür. Fenni kovanlar, arı ticaretinin daha uygun şartlarda ve daha kolay yapılabilmesine imkan sağlarlar. Bununla birlikte fenni kovanlardan daha yüksek verim alınabilmesi, arıların bakım ve beslemelerinde çalışma kolaylığı, gezginci arıcılık yapanlar için arı naklinin kolaylaşması gibi nedenlerle çerçeveli fenni kovan kullanımı ülkemizde ve tüm dünyada hızla yaygınlaşmıştır.
Ülkemizde tüketicinin doğal ve sağlığa faydalı bal tüketme arzusunu kötüye kullanarak bundan ticari getiri sağlayan kara kovan balı olarak isimlendirilen bir pazarlama şekli de gelişmiştir. Tüketici, kara kovan balı olarak satılan ürünlere, fenni kovan balının iki katı yüksekliğinde para vermeyi göze almaktadır. Kara kovan balı, fenni kovan balına göre daha değerli sayılmaktadır.
Bal tüketicilerin şunu bilmesi gerekir ki, arı kolonisi kara kovanda çalışırken başka, fenni kovanda çalışırken başka bal getirmez. Aynı ortamda aynı balı getirir. Ayrıcı kara kovanda üretilen bal miktarı o kadar çok değildir. Kara kovan ile modern kovan arasında sadece şekil ve kullanım pratikliği farkı vardır. Genelde arıcı bu balı yakın çevresinde perakende olarak satar. Balmumunu da sadece arı yapar. Suni olarak yapılması mümkün olmamaktadır. Fenni kovanda kullanılan temel petekte yine arının ürettiği ve sadece altıgen basılmış balmumudur.
İki kovanı birbirinden farkı, fenni kovanda temel petek kullanmaya elverişli çerçeve sisteminin bulunmasıdır. Kara kovanda çerçeve sistemi olmadığı için böyle bir imkan yoktur. Kara kovan da ise bal arısı kovan içinde kendi doğal peteğini örerek bal yapar.
Kara kovan balları ilaç kalıntısı içermez, diye yanlış bir anlayış vardır. Kara kovan balı organik bal zannedilir. Organik bal ile kara kovan balı farklıdır. Koloniye hastalık geldiğinde fenni kovan veya kara kovan diye ayrım yapmaz. Fenni kovanda, kovan içi sürekli gözetim altında tutulduğu için hastalıklarda erken teşhis yapılır ve gerekli önlemler alınır. Ama kara kovanda bu mümkün değildir. Varroa için duman şeklinde kullanılan ilaçlar kara kovanlar için de kullanılır. Eğer usulüne uygun kullanım olmazsa, kara kovanda da ilaç bulaşıklığı riski oluşur.
Peteklerinin siyah olması, renklerinin kara olmasından dolayı kara kovan balı diye satılması, bal renginin koyu olması o balın kara kovan balı olduğu anlamına gelmez. Kara kovanda süzme yapmak mümkün değildir. Bu nedenle kara kovan balının süzme balı bulunmaz. Bal çerçeveliyse o bala kara kovan balı denemez. İsterse çerçeve yuvarlak olsun fark etmez.
Balın kalitesinin ve doğal olması onu üreten ve tüketime sunan arıcıların imkanları ve sahip oldukları insani değerlerle, inançlarına bağlıdır. Balın doğal olmasını belirleyen kovan şekli değildir. Kara kovan balını ayırt edebilmemiz için bazı yöntemler vardır. Fakat yine de bu konu Allahla arıcı arasındadır.
KARAKOVAN BALI
Yurdumuzda, tüketicinin doğal ve sağlığa faydalı bal tüketme arzusundan yararlanmak amacıyla, “karakovan balı” satışına ağırlık verilmektedir. Tüketici karakovan balı olarak satılan ürünlere hiç düşünmeden piyasanın üç beş katı yüksekliğinde para vermeyi göze almaktadır. Yani, ilkel bir üretim şekli olan karakovan balı modern kovan balına göre daha itibarlı sayılmaktadır. Aslında ilk bilinmesi gereken, Bir arılıkta bulunan arılar, fenni kovana başka, ilkel kovana başka bal getirmez. Yani bir bölgede elde edilen fenni kovan balı ile karakovan balı olarak satılan ilkel kovan balı birbirinden farklı değildir..
Hele o bölgede bilinçsiz tarım ilacı kullanılıyorsa, fenni kovan balı da ilkel kovan balı da aynı ölçüde zararlıdır.
İkinci bilinmesi gereken şey, karakovanda üretilen bal miktarı merkezi yerlerde piyasaya sürebilecek kadar yüksek miktarda olmayıp arılığa yakın yerlerde perakende olarak satılmasıdır..
Karakovan ile modern kovan arasında sadece şekil ve kullanım pratikliği farkı vardır. İki kovanı birbirinden ayıran en büyük teknik fark, modern kovanda suni temel petek kullanmaya uygun çerçeve sisteminin bulunmasıdır. Karakovanda çerçeve sistemi olmadığı için böyle bir imkan yoktur ve arı kovan içinde kendi belirlediği yere doğal peteğini örerek üretimine devam eder.
Eğer suni petekli bal tüketilmek istenmiyorsa modern kovanda da bu üretimi yapabilecek sistemler geliştirilmiştir. Seksiyon çerçeve denilen küçük kutulara ya da kasnak tabir edilen çerçevelere suni petek takılmadan üretilen balla, ilkel kovanlarda kovanlarda üretilen bal arasında nitelik olarak hiç bir fark yoktur
Ne yapalım, bizde mi arılığa kara kovan mı koyalım. Fenni kovanları 5 kg siyah boya alıp boyayalım mı? Nasıl olsa tüketici enayi anlamaz, fenni kovan balını anlamaz. Tüketiciye fenni kovan balını kara kovan balı diye satarız. Nasıl olsa peteklerde siyah ne olacak, yutarlar. Millet uyanık arıcı da biz avanak mıyız?
Şaka bir yana kovanınız kara kovan değil, balınız kara kovan balı olsun. Bu fenni kovanda mümkündür. Boş çerçeve koyarsanız veya kılavuz olarak temel petek takarsanız arı devamını getirecek ve peteği kendisi örerek kabartacaktır. Arıların kovanın her hangi bir yerine ördükleri peteği de çerçeveye bağlayarak ta amaç eğer arıya peteğini ördürmekse fenni kovanda da kara kovan balı denilen bal üretilebilir.
Ülkemizde arıcılık yaparken bir çok çeşit kovan kullanılmaktadır. Bu kovanları ikiye ayırabiliriz. Koloniye müdahale edilebilen, açılıp kontrol edilebilen kovanlara şekli ister küpe yakın ve silindir veya dikdörtgen prizması olursa olsun fenni kovan diyoruz.
Fenni kovan 1850'li yıllarda çerçeveli kovanların keşfedilmesiyle başlayan arıcılık türüdür. Fenni kovanı, kara kovandan ayıran üç tane temel özellik vardır. Çerçeve, hazır petek ve balı bu peteklerden sızdırmaya yarayan bal süzme makinesidir.
Fenni kovanda hazır petek arının işini çok kolaylaştırır. Arı çerçeveye takılmış hazır peteği kısa zamanda kabartır ve petek gözlerine bal depolamaya başlar. Böylece arı çok zahmetli olan peteğin temelini oluşturma işleminden kurtulmuş olur ve zamanının büyük kısmını bal depolamaya harcar. Ayrıca bal süzme makinesinde balı boşaltılan petekler arılar tarafından tekrar kullanılabilir.
Bal arısının bütün bir ömrünü geçirdiği kovanın teknik özellikleri, arıcılığın verimliliğiyle yakından ilgilidir. Bugün dünya üzerinde çok değişik modellerde kovan çeşitleri kullanılmaktadır, fakat en yaygın olanları Langstroth ile Dadant tipi kovanlardır. Yurdumuzda bir çok arıcı Langstroth tipi kovan kullanmakladır.
Langstroth kovan kışı çok sert geçen, bal toplama mevsimi uzun ve florası ( bitki varlığı ) zengin olmayan bölgeler için tercih edilmelidir. Ayrıca bu kovanlar florası zayıf, nektar dönemi kısa, kışların ılık geçtiği sıcak ve kurak iklime sahip bölgelerde ve gezginci arıcılık şartlarına uygundur.
Dadant kovan, genellikle kışları uzun ve şiddetli geçen, floraca ( bitki varlığı ) zengin bal mevsimi kısa süren bölgeler için tavsiye edilmelidir. Langstroth kovandan farkı, dadant kovanlarda kuluçkalık büyük ballık ise onun yarısı ölçüsündedir. 12 adet çerçeveleri vardır. Dolayıyla ballık çerçeveleri de kuluçkalık çerçevelerinin yarı ölçüsündedir.
Kovanın içindeki koloniye müdahale edemiyorsak eğer, ister şekli karadenizde olduğu gibi silindirik, iç anadoluda olduğu gibi dikdörtgen prizması veya trakyada olduğu gibi sepet olsun, kara kovan diyoruz.
Kara kovanlar kapalı bir kutuyu andırır. Kovanı açıp kontrol etme imkanı yoktur. Dolayıyla kovanın içinde ana arının varlığını, yokluğunu, yaşlı veya genç oluşu bilinemez. Yeterli yiyeceğinin olup olmadığı, kovanda hastalık, güve, arının varlığından arıcı habersizdir. Arı ailesinin bala mı yoksa oğula mı gittiği bilinemez. Dolayısıyla arıcı arılarına hiç yardımcı olamaz. Kara kovanlarda bal hasadı ezbere yapılır. Yerli kovanlardan elde edilen bal hiç denecek kadar azdır.
Artık teknik arıcılıkta kara kovanların yeri yoktur. Ancak oğul alma bakımından anaç kovan olarak kullanılabilir. Kara kovanda her şey doğal olarak seyreder. Arı kolonileri arıcının denetimi altında değildir. Arıcının yapabileceği tek şey kovanları dış etkenlerden korumaktır. Bu sistemde arıları gerekli olduğunda beslemek, hastalıkları teşhis edip ilaçlama yapmak, kovan içi problemlere müdahale etmek, ana arıyı daha verimli bir ana arıyla değiştirmek gibi uygulamalar mümkün değildir. Bal verimi düşüktür ve ayrıca bal hasadı da oldukça zordur.
Kara kovanın balının tek avantajı üretiminin az olması ve dolayısı ile bulunmayışı, gerçek kara kovan balı ise eğer petek ve balının tamamen doğal özelliklere sahip olmasıdır. Bu ballar pazarda tüketicinin bal yeme zevkine varabilmesi için, fenni kovanda üretilen ballara nazaran daha çok tercih edilirler.
Arıcılıkta kullanılan en önemli araç ve gereçlerin başında arıcılığın vazgeçilmezi olan kovanlar gelmektedir. Kara kovandan modern arıcılığa geçiş, çerçeveli fenni kovanların kullanılmasıyla mümkün olmuştur.
Arıcılığı gelişmiş ülkelerde kara kovanlar artık yerini tamamen fenni kovanlara bırakmasına rağmen ülkemizde az sayıda da olsa kara kovan ve fenni kovanları yan yana görmek mümkündür. Fenni kovanlar, arı ticaretinin daha uygun şartlarda ve daha kolay yapılabilmesine imkan sağlarlar. Bununla birlikte fenni kovanlardan daha yüksek verim alınabilmesi, arıların bakım ve beslemelerinde çalışma kolaylığı, gezginci arıcılık yapanlar için arı naklinin kolaylaşması gibi nedenlerle çerçeveli fenni kovan kullanımı ülkemizde ve tüm dünyada hızla yaygınlaşmıştır.
Ülkemizde tüketicinin doğal ve sağlığa faydalı bal tüketme arzusunu kötüye kullanarak bundan ticari getiri sağlayan kara kovan balı olarak isimlendirilen bir pazarlama şekli de gelişmiştir. Tüketici, kara kovan balı olarak satılan ürünlere, fenni kovan balının iki katı yüksekliğinde para vermeyi göze almaktadır. Kara kovan balı, fenni kovan balına göre daha değerli sayılmaktadır.
Bal tüketicilerin şunu bilmesi gerekir ki, arı kolonisi kara kovanda çalışırken başka, fenni kovanda çalışırken başka bal getirmez. Aynı ortamda aynı balı getirir. Ayrıcı kara kovanda üretilen bal miktarı o kadar çok değildir. Kara kovan ile modern kovan arasında sadece şekil ve kullanım pratikliği farkı vardır. Genelde arıcı bu balı yakın çevresinde perakende olarak satar. Balmumunu da sadece arı yapar. Suni olarak yapılması mümkün olmamaktadır. Fenni kovanda kullanılan temel petekte yine arının ürettiği ve sadece altıgen basılmış balmumudur.
İki kovanı birbirinden farkı, fenni kovanda temel petek kullanmaya elverişli çerçeve sisteminin bulunmasıdır. Kara kovanda çerçeve sistemi olmadığı için böyle bir imkan yoktur. Kara kovan da ise bal arısı kovan içinde kendi doğal peteğini örerek bal yapar.
Kara kovan balları ilaç kalıntısı içermez, diye yanlış bir anlayış vardır. Kara kovan balı organik bal zannedilir. Organik bal ile kara kovan balı farklıdır. Koloniye hastalık geldiğinde fenni kovan veya kara kovan diye ayrım yapmaz. Fenni kovanda, kovan içi sürekli gözetim altında tutulduğu için hastalıklarda erken teşhis yapılır ve gerekli önlemler alınır. Ama kara kovanda bu mümkün değildir. Varroa için duman şeklinde kullanılan ilaçlar kara kovanlar için de kullanılır. Eğer usulüne uygun kullanım olmazsa, kara kovanda da ilaç bulaşıklığı riski oluşur.
Peteklerinin siyah olması, renklerinin kara olmasından dolayı kara kovan balı diye satılması, bal renginin koyu olması o balın kara kovan balı olduğu anlamına gelmez. Kara kovanda süzme yapmak mümkün değildir. Bu nedenle kara kovan balının süzme balı bulunmaz. Bal çerçeveliyse o bala kara kovan balı denemez. İsterse çerçeve yuvarlak olsun fark etmez.
Balın kalitesinin ve doğal olması onu üreten ve tüketime sunan arıcıların imkanları ve sahip oldukları insani değerlerle, inançlarına bağlıdır. Balın doğal olmasını belirleyen kovan şekli değildir. Kara kovan balını ayırt edebilmemiz için bazı yöntemler vardır. Fakat yine de bu konu Allahla arıcı arasındadır.
KARAKOVAN BALI
Yurdumuzda, tüketicinin doğal ve sağlığa faydalı bal tüketme arzusundan yararlanmak amacıyla, “karakovan balı” satışına ağırlık verilmektedir. Tüketici karakovan balı olarak satılan ürünlere hiç düşünmeden piyasanın üç beş katı yüksekliğinde para vermeyi göze almaktadır. Yani, ilkel bir üretim şekli olan karakovan balı modern kovan balına göre daha itibarlı sayılmaktadır. Aslında ilk bilinmesi gereken, Bir arılıkta bulunan arılar, fenni kovana başka, ilkel kovana başka bal getirmez. Yani bir bölgede elde edilen fenni kovan balı ile karakovan balı olarak satılan ilkel kovan balı birbirinden farklı değildir..
Hele o bölgede bilinçsiz tarım ilacı kullanılıyorsa, fenni kovan balı da ilkel kovan balı da aynı ölçüde zararlıdır.
İkinci bilinmesi gereken şey, karakovanda üretilen bal miktarı merkezi yerlerde piyasaya sürebilecek kadar yüksek miktarda olmayıp arılığa yakın yerlerde perakende olarak satılmasıdır..
Karakovan ile modern kovan arasında sadece şekil ve kullanım pratikliği farkı vardır. İki kovanı birbirinden ayıran en büyük teknik fark, modern kovanda suni temel petek kullanmaya uygun çerçeve sisteminin bulunmasıdır. Karakovanda çerçeve sistemi olmadığı için böyle bir imkan yoktur ve arı kovan içinde kendi belirlediği yere doğal peteğini örerek üretimine devam eder.
Eğer suni petekli bal tüketilmek istenmiyorsa modern kovanda da bu üretimi yapabilecek sistemler geliştirilmiştir. Seksiyon çerçeve denilen küçük kutulara ya da kasnak tabir edilen çerçevelere suni petek takılmadan üretilen balla, ilkel kovanlarda kovanlarda üretilen bal arasında nitelik olarak hiç bir fark yoktur
