KOVAN VE ÇEŞİTLERİ
| Kovan ve Çeşitleri |
|
Arı kolonisinin bütün bir ömrünü geçirdiği kovanın teknik özellikleri, arıcılığın verimliliğiyle yakından ilgilidir. Bugün dünya üzerinde çok değişik modellerde kovan çeşitleri kullanılmaktadır, fakat en yaygın olanları Langstroth ile Dadant tipi kovanlardır. Türkiye'de arıcılığın en büyük problemlerinden birisinin arıcılık ekipmanlarında standart eksikliği olduğu konusunda hemen herkes hemfikir. Bütün kitaplarda, kongre bildirilerinde, ülkesel düzeyde standart kovan yapımının gerekliliği vurgulanıyor ama şimdiye kadar bu konuda eyleme geçmiş bir projeye rastlamadık. 1970'li yıllarda tarım bakanlığı çeşitli kovan planları yaparak yurt çapında dağıtmış. Bunun dışında ciddi bir gayret bir daha olmamış. Kovanlarda Standart oluşturulamayışının sebeplerini maddeler halinde şöyle açıklayabiliriz. 1) TSE 3409 Sayılı Fenni Arı Kovanı standardının dökümanı para ile satıldığı için, internette ya da başka kaynaklarla serbestçe dağıtılamıyor. Bu yüzden ilgili kurumdan parasını ödeyip satın alanlar bu standardın içeriğini öğrenebiliyor. Bu standart satın alınsa bile içindeki birbiriyle çelişkili ölçülerden yola çıkıp, çizimlerden neyin ne olduğunu anlamak ve bütün bunlardan bir kovan imal etmek de çok ayrı bir çaba gerektiriyor. Yani TSE standırdına uygun kovan imal etmek isteyen arıcının işi çok kolay değil, uğraşıp gayret göstermesi lazım. 2) Bu işin kuralları konmadığı ve denetlemesi olmadığı için, arıcılıkta gelişmiş olan bölgelerde yerel ölçüler oluşması. Mesala Ordu Kovanı gibi. Bu durumda da ister istemez o bölge arıcıları bu sisteme dahil oluyor. 3) Kovan satışı yapan şirketlerin bilerek ebatları bozmaları, kendilerine uygun ölçüde kovan yapmaları. Bunun sebebi de, kendilerinden kovan satın alanların daha sonra da başka yerden değil, yine kendilerinden satın almasını garantileme arzusu. 4) Arıcılığın gelişmediği bölgelerde amatör olarak bu işe heveslenenlerin standart kovan satan işletme bulamadıkları için, yerel marangozlara kovan yaptırmaları. Tabi bu durumda kovan ölçüleri marangozun kafasındaki ölçüler olmuş oluyor. TSE 3409 Standardından ve arıcılık kitaplarından yararlanarak, Langstroth kovan tipinin ölçülerini anlaşılır şekilde yeniden çizmeye çalıştım. Umarım Türk arıcılığının bu büyük probleminin çözülmesine bir katkısı olur. Kovan yapımında Selvi Ağacı hariç, Çam, Köknar, Ladin gibi iğneli yapraklı ağaçların keresteleri kullanılıyor. Langstroth Kovanın yapımında 2.5 cm kalınlığında tahta kullanılıyor. örtü tahtasının ön tarafına kullanmayı düşündüğümüz yemliğe uygun yemleme deliği açmayı unutmayalım. Ayrıca Kovan kapağında havalandırma delikleri de muhakkak olmalı. şekildeki İstinat Çemberi 1 mm kalınlıktaki Sac Levhadan imal ediliyor. Sac yerine Aluminyum vs de kullanılabilir. Bu çemberin amacı çerçeve kulaklarının kovan tahtasına değmesini engelleyerek, çerçeveyi çıkarma esnasında kolaylık sağlaması. Hem arı çok güçlü bir şekilde yapıştıramıyor, hem de el demiri alttaki boşluğa girdiği için çerçeveyi yukarı kaldırması rahat oluyor. Diptahtasını havalandırmaya ve temizliğe yardımcı olması için eğimli yapmakta büyük fayda var. Çerçeve alt çıtası ile Diptahtası tabanı arasında ön tarafta 25 mm arka tarafta 15 mm boşluk kaldığına dikkat edelim. Bu tarz dip tahtası kovan havalandırmasında büyük rahatlık sağlıyor. Piyasadaki kovanların en büyük eksiklerinden birisi burda karşımıza çıkıyor. Çoğu zaman çerçeve altına 1 parmak zor sığıyor ölçülere sadık kalarak kovanı kendimize göre modifiye edebiliriz. Fakat kovan iç ölçülerine ve çerçeve ölçülerine dikkat ed
ersek, hem kendi kovanlarımız arasında, hem de başka standart kovanlar arasında çerçeve alışverişinde sıkıntı yaşamayız.
Yurdumuzda bir çok arıcı Langstroth tipi kovan kullanmakla birlikte, bu kovanlar değişik ölçülerde yapıldığı için Dadant tipine yaklaşan ara modeller çoğunluktadır.
Kovan, dip tahtası, gövde-kuluçkalık, ballık, örtü tahtası ve kapak olmak üzere 5 parçadan oluşur. Kovan dip tahtası eğer tek parçadan yapılamıyorsa, parçaların birleşme yerlerinde boşluklar bırakılmamalıdır. Çünkü dip tahtasındaki her boşluk ve çatlak, dışarıdan gelen bakteri, mantar ve böcekler için bir yaşama alanı sağlar. Özellikle güve kelebeği yumurtalarını bu çatlakların içine bırakır. Gövde ya da diğer ismiyle kuluçkalık arıların esas yaşam alanıdır. Arıların giriş deliği bu bölümdedir. Ana arı genellikle bu bölümde bulunur ve yumurtlama işlemlerini buradaki petek üzerinde yapar. Arılar uygun mevsimde kovan gövdesine sığamadıklarında üst kata çıkarlar. Arı kolonisi kış mevsimini kuluçkalıkta geçirdiği için kovan gövdesinin sağlamlığına ve kış şartlarına dayanıklılığına daha çok özen gösterilmelidir. Örtü tahtası olarak sağlam bez ya da çuval parçaları da kullanılabilir. Hatta birçok arıcı bunu tavsiye etmektedir. Bez parçasının avantajı kovan örtüsü açılırken ses yaparak arıyı kızdırmaması ve özellikle yazın kovaniçi havalandırmasına yardımcı olmasıdır. Ayrıca kovan içindeki nem ve rutubetin atılmasına da yardımcı olur. Kapakta havalandırma delikleri muhakkak bulunmalı ve yazın bu delikler açılmalıdır. Yine kovan kapağı yerine iyi oturan ve hava şartlarından kovanı koruyacak şekilde yapılmalıdır. Eğer kovan hazır olarak satın alınacaksa muhakkak arıcılıkla uğraşan firmalardan alınmalıdır. Özellikle arıcılıkla uğraşmayan, yerli marangozların yaptıkları kovanlarda bir çok teknik hatalar bulunmaktadır. Hangi tip kovan kullanılacak olursa olsun, iyi bir kovan için dikkat edilmesi gerekenler ortak kurallar aşağıdaki gibidir: 1- Kovan gövdelerinin kalınlığı en az 2.5x 3 cm olmalıdır. Kovan gövdelerinde kullanılacak tahtalar iyi kurutulmuş, budaksız ve sağlam ağaçlardan yapılmalıdır. Ihlamur ağacı kovan yapımında tercih edilir. Fakat bulunamazsa en ideali çam tahtasıdır. 2- Kovanlar muhakkak usta birisi tarafından yapılmalı ve ölçüleri hassas olmalıdır. Yapılan bütün kovanların aynı ölçüde olmasına dikkat edilmelidir. Buna dikkat edilmezse özellikle çerçeve ve ballıkları farklı kovanlarda kullanmak isteyince büyük problemler yaşanır. 3- Kovan modelleri daha önceden denenmiş ve kabul görmüş ölçülere göre yapılmalıdır. Uzun tecrübelerin sonucunda ortaya çıkan bu modeller arıların kendi doğal düzenlerini bozmadan en iyi şekilde yaşamalarını sağlar. 4- Kovan gövdesinin özellikle birleşme yerlerinden içeriye rutubet almaması için izolasyona dikkat etmelidir. 5- Kovanların yalnızca dışa bakan tarafları beyaz ya da krem rengi boya ile güzelce boyanmalıdır. 6- Seyyar arıcılık yapacaklar düz kovan kapağını, sabit arıcılık yapacaklar ise beşik şeklindeki kovan kapağını tercih etmelidirler. 7- Arıların kovan içinde rahatça çalışması ve özellikle yaz günlerinde kovan içinin havalanabilmesi için, gerekli boşlukların bırakılması gerekir. Buna göre; 8- Kovan dip tahtası mümkünse muhakkak seyyar yapılmalıdır.
|
||||
