SAHTE BAL

Arıcılık günümüzde doğa ile içiçe yapılan en özgün tarım faaliyetlerinden birisidir. Balarılarının doğanın herhangi yapay bir etki olmadan sunduğu nektarı toplayarak, insanın kullanımına sunması üzerine kurulu bir sistemdir.

Fakat günümüzde haksız kazanç elde etmeyi kendine meslek edinmiş insanların varlığı ve bunların sayısının git gide artması nedeniyle, bir çok gıda türünde olduğu gibi, arı ürünlerinde de ciddi miktarlarda sahtecilik yapılmaya başlanmıştır.

Ya da kirlenen doğal ortam ve arıcıların bilinçsiz uygulamaları nedeniyle, şifa vermesi beklenen arı ürünleri zaman zaman insan sağlığını tehdit eder duruma gelmiştir.

Karmaşık piyasa ilişkileri ve yetersiz denetimler yüzünden, tüketici açısından sürekli olarak sapla samanın birbirine karıştığı bir ortam doğmuştur.

Türk Bal Piyasasında bir çoğu tüketicinin bilinçsizliğinden kaynaklanan riskleri şu şekilde sıralayabiliriz.

Sahte Bal

Genelde arı görmemiş bal olarak da isimlendirilen bu ürün, tamamen yapay olarak, glikoz, fruktoz gibi şekerlerin içine bir takım esans ve gıda boyaları katılarak, bal kıvamına getirilmesiyle elde edilir. Sahte balın içine zaman zaman koku ve aroma için tüketiciyi aldatmaya yönelik doğal bal ilavesi de yapılır.  Çoğu zaman hijyenik olmayan ortamlarda, merdiven altı denilen bodrumlarda üretilen bu ürün, tüketici sağlığını en çok tehdit eden sahtecilik türüdür. 

Şurup Balı

Ülkemizde bal sahteciliği denilince tüketicinin en çok yanıldığı konulardan birisi, arılara şeker şurubu takviyesi ile yaptırılan baldır. Besleme Bal olarak da tabir edilir. Yurtdışında şurup balı  ayrı bir kategori olarak  kabul edilmekte ve piyasada satışına izin verilmektedir. Ülkemizde bal kodeksi buna izin vermediği için arılara şeker takviyesi ile yaptırılan bal, çiçek balı adı altında piyasaya sürülerek tüketici aldatılmaktadır. Özellikle petek balında arının hücreleri güzel doldurmasını takviye için verilen şeker katkılı balı, arı görmemiş sahte baldan ayırmak lazımdır. Arı şeker olsa bile kendi içinden bir takım enzimler katarak bunu bala çevirmektedir. Fakat bu balın niteliği düşük olduğu ve doğal kaynaklı olmadığı için, tüketicinin baldan beklediği faydaya sahip değildir. Tüketicinin aldatıldığı nokta, bu tür balların genelde çiçek balı kategorisinde satılmasıdır.

Baldaki Kalıntılar

Arıcıların arı hastalıkları ile mücadelede yaptıkları bilinçsiz uygulamalar, bal toplanan bölgede aşırı zirai ilaçlama ya da diğer çevreyi kirletici etkenler, balda bir takım kalıntı problemleri oluşturmaktadır. Son dönemde arıcıların örgütlenmesi ve konu ile ilgili yapılan bilinçlendirme çalışmaları ile bu risk en aza indirilmeye çalışılmaktadır.

Özellikle temel petek sürekli eritilip tekrar kullanıldığı için yıllar içinde, içeriğinde istenmeyen maddeler çoğalmaktadır. Bu tür bir riskten kurtulmak için en iyisi, petekli bal tüketirken, ortadaki temel peteği yememektir. 

Balın Niteliğinin Bozulması

Ülkemizde kristalize olmuş çiçek balı tüketici tarafından sahte bal zannedilerek satın alınmadığı için, arıcılar ürettikleri doğal balların donmasını engellemek için çeşitli yöntemler kullanmaktadır.

Türk gıda kodeksine aykırı olmasına rağmen, piyasada kullanılan kristalize olmayı engelleyici yöntemlerden birisi çiçek balını 45 derece üzerindeki sıcaklıklara tabi tutmak, hatta kaynama noktasına getirmektir.

Balın aşırı asıtılması içindeki HMF (hidroksimetil furfurol) değerini yükseltmektedir. Taze balda az bir miktar bulunan HMF nin balda bulunma sınırı 40 mg/kg.dir. 

Isıtılma ile birlikte balda yükselen HMF insan sağlığı üzerinde uzun dönemde kansorejen etkiye sahip bulunmaktadır. 

Konu ile ilgili denetlemelerin sürekli olarak yapılmasının yanında, kristalize olmuş bal tüketimi ile ilgili tüketici alışkanlıklarının değişimi bu problemi kendiliğinden çözecektir.

Denetimsiz Yabancı Ballar

Türk Gıda Kodeksine uygun olmayan balların yurtdışından ülkemize bol miktarda sokularak piyasaya sürülmesi de tüketici sağlığını tehdit eden bir uygulamadır. Özellikle çok ucuz fiyatlı bu ballar, Türk arıcılarına karşı bir haksız rekabet yapmanın yanısıra, içeriklerinin ve üretilme ortamlarının belirsizliği nedeniyle tüketici sağlığını da tehdit etmektedir.

Özellikle Doğu İllerinin isimleri kullanılarak, sanki yerli üretimmiş gibi piyasaya sürülen bu ballar son dönemde azalmış olsa da hala piyasada varlığını sürdürmektedir.